جوان آنلاین: تربیت فرزند و توجه به نیازهای او یکی از اصلیترین دغدغههای مادران است. کودک و نوجوان امروز در میان توفانی از پیامها، تصاویر، الگوها و محرکهای رسانهای رشد میکند؛ توفانی که اگرچه فرصتهایی تازه برای یادگیری و تجربه رقم میزند، اما در غیاب یک زیستبوم فرهنگی سالم و هوشمندانه طراحیشده میتواند به بحران هویت، سردرگمی فکری و فاصلهگیری نسلی از ارزشها و ریشههای فرهنگی بینجامد. اهمیت شکلگیری چنین زیستبومی زمانی بیشتر آشکار میشود که میبینیم فضای مجازی و شبکههای اجتماعی، در غفلت یا ناتوانی نهادهای تربیتی، عملاً به «مربی اول» بخش بزرگی از کودکان و نوجوانان تبدیل شدهاند، مربیای که نه شناخت دقیقی از نیازهای روحی و رشدی آنان دارد و نه مسئولیتپذیری و دغدغهای برای سلامت فرهنگی و فکری نسل آینده. در چنین شرایطی، ایجاد مجموعههایی نظیر کارستان بهارستان در واقع فضاهای مبتنی بر الگوی ایرانی- اسلامی، دیگر یک اقدام تزئینی یا محدود به فعالیتهای هنری نیست، بلکه ضرورتی حیاتی برای حفظ، تقویت و بازآفرینی هویت نسل جدید به شمار میآید.
زیستبوم فرهنگی کودک و نوجوان پروژهای صرفاً هنری یا آموزشی نیست، پروژه آیندهسازی یک ملت است. هر جامعهای که بتواند تیمهای طراح و فعال کودکان و نوجوانان خود را در فضایی سالم، جذاب، هویتساز و متفکرانه تقویت و پشتیبانی کند، نهتنها نسل آیندهاش را میسازد، بلکه مسیر تمدنی خود را نیز تضمین میکند. چنین زیستبومی، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی استراتژیک برای بقای فرهنگی کشور است.
زیستبومهایی برای کودک و نوجوان
به گفته بسیاری از کارشناسان زیستبومی که بهدرستی طراحی شده باشد، نهتنها کودک و نوجوان را از آسیبهای فضای مجازی مصون میکند، بلکه میتواند او را از مصرفکننده منفعل محتوا، به کاربر فعال، خلاق، کنجکاو و دارای هویت فرهنگی تثبیتشده تبدیل کند. چنین زیستبومهایی هم برای تولیدکنندگان و هم برای خانوادهها نیز تبدیل به نقطه اطمینان میشود، اما تحقق این هدف تنها زمانی ممکن است که برنامهها، فضاها و محصولات فرهنگی توان رقابت واقعی با دنیای پرزرق و برق دیجیتال را داشته باشند، جذاب، عمیق، خلاقانه و مبتنی بر فهم دقیق از روان و نیاز نسل امروز. این زیستبوم باید بپرسد: کودک امروز چه میخواهد؟ چه چیز ذهنش را درگیر میکند؟ چه چالشهایی روح او را تحت فشار قرار میدهد؟ چه الگوهایی او را جذب میکند و چه نوع محتوایی میتواند او را از جذابیتهای گمراهکننده فضای مجازی به سمت تجربههای عمیقتر و سازندهتر بکشاند؟ پاسخ به این پرسشها بدون یک سازوکار سنجیده و مبتنی بر مطالعه ممکن نیست.
برنامههای نظارتی کمیسیون فرهنگی بر تولیدات حوزه کودک و نوجوان
احمد راستینه، نماینده مردم شهرکرد توضیح میدهد که برنامههای نظارتی کمیسیون فرهنگی به منظور بررسی میزان تحقق احکام برنامه هفتم توسعه، بهویژه در حوزه تولید پویانمایی، زنجیره ارزش آن و محصولات مرتبط با کودک و نوجوان از جمله اسباببازی، نوشتافزار، عروسکسازی، خلق شخصیت و تولید کتاب دنبال میشود.
سخنگوی کمیسیون فرهنگی با تأکید بر اهمیت معرفی ظرفیتهای داخلی تولید اسباببازی اظهار میکند: «تمرکز حوزه هنری انقلاب اسلامی بر ایجاد زیستبومی جامع برای کودک و نوجوان اقدامی مهم و تحولآفرین شکل گرفته است، به دلیل اهمیت این موضوع، کمیسیون فرهنگی مجلس از این مرکز بازدید کرد و در پایان نیز درباره راهکارهای حمایت فنی و اعتباری از بخش خصوصی فعال در این مجموعه بحث و تبادل نظر شد.»
به گفته وی کمیسیون فرهنگی پیشنهاد ایجاد حداقل پنج قطب بزرگ زیستبوم کودک و نوجوان، تولید اسباببازی تا پویانمایی و نوشتافزار و گردهمآوردن گروههای خلاق را مورد بررسی قرار داد.
از نگاه این نماینده، نمایشگاه ۳هزار محصول در مجموعه خلاق کارستان بهارستان از زیر مجموعههای حوزه هنری فرصت ارزشمندی برای آشنایی مسئولان با توانمندیهای تولیدکنندگان ایرانی فراهم کرده است. کیفیت بالای محصولات داخلی در مقایسه با نمونههای خارجی نشان میدهد صنعت اسباببازی کشور در صورت حمایت صحیح میتواند دستخوش تحولی جدی شود، به همین دلیل لازم است مسئولان با تمرکز بر این صنعت، از واحدهای تولیدی داخلی حمایت گستردهتری داشته باشند.
شکلگیری شورای سیاستگذاری بر اساس علایق بچهها
اسماعیل سیاوشی، نماینده مردم فریدونشهر و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در خصوص اهمیت فعالیتهای زیست بومهای کودک و نوجوان میگوید: «به اعتقاد من، مجموعههایی از این دست دارای برکات فرهنگی فراوانی هستند، چراکه میتوانند در شکلگیری شخصیت فرهنگی، فکری و اعتقادی کودکان و نوجوانان نقشی اساسی ایفا کنند. این فضاها میتوانند دقیقاً در مسیر فکری کودک و نوجوان قرار بگیرند، یعنی ببینند آنان چه نیازهایی، چه چالشهایی و چه خواستههایی دارند و سپس همین نیازها را در قالبی صحیح، متناسب با سبک زندگی ایرانی- اسلامی و ارزشهای قرآنی، پردازش و هدایت کنند.» او در ادامه میافزاید: «اگر چنین مجموعههایی بتوانند فکری را که کودک و نوجوان به دنبال آن است در قالبی جذاب، سالم و متناسب با نیازهای حقیقی ارائه کنند، قطعاً در شکلدهی به هویت فرهنگی و اعتقادی آنان بسیار مؤثر خواهند بود. از همین رو پیشنهاد دادم شورای سیاستگذاری یا شورای راهبردی برای این مجموعهها تشکیل شود؛ شورایی که بتواند نیازها، چالشها و مطالبات فکری و روحی کودک و نوجوان را بهصورت دقیق بررسی کند، فاصله میان «وضع موجود» و «وضع مطلوب» را شناسایی کند و بر اساس این فاصله، برنامهریزی، طراحی مسیر و تعیین سیاستهای کلان را بر عهده بگیرد.»
همراهی مردم با مجموعههای اثرگذار
سیاوشی بر این باور است که اگر مردم احساس کنند چنین مجموعههایی میتواند شخصیت فرزندانشان را درست تربیت و هدایت کند، قطعاً از آنها استقبال خواهند کرد و حضور و مشارکتشان نیز افزایش مییابد. در این صورت، مجموعه نهتنها موفق خواهد شد، بلکه میتواند اثرگذاری فرهنگی گستردهای داشته باشد.
او ادامه میدهد: «با توجه به اینکه فضای مجازی در سالهای اخیر بخش بزرگی از وقت و ذهن کودکان و نوجوانان را درگیر کرده است، اهمیت این مراکز دوچندان میشود، اما تأکید میکنم که مجموعههای فرهنگی مختص کودکان تنها زمانی میتوانند رقیب جدی فضای مجازی باشند که برنامهها و تولیداتشان جذابیت کافی داشته باشد؛ جذابیتی که بتواند بر کشش و هیجان فضای مجازی غلبه کند. در غیر این صورت، حضور بچهها در این مراکز صرفاً فیزیکی خواهد بود و تأثیر عمیق فکری و تربیتی نخواهد داشت.» بنابراین جذابیت، کیفیت محتوا، شناخت دقیق مخاطب و برنامهریزی مبتنی بر نیازهای واقعی کودک و نوجوان شرط اصلی موفقیت چنین مجموعههایی است.
